Genç Kızlarda Yumurtalık Kistleri

Genç kızlarda rastlanan yumurtalık kistlerinin temelde tipleri açısından yetişkinlerden çok farkı yoktur.  Burada önemli nokta ergenik döneminde yani 12-20 yaş arasında yumurtalıklarda saptanan kistlerin çok ama çok nadiren kötü huylu olmalarıdır. Bu noktada sanırım kız çocukları bölümünde paylaştığım verileri payşalmakta sorun yok: 2000 yılında ABD’de 0-14 yaş arası kız çocuklarında adneksiyal kitle görülme sıklığı; 0-10 yaş arası 1/1.000.000 ve 10-14 yaş arası 8/1.000.000 olarak saptanmıştır. (Schultz K.A.P. Clin. Obstet. Gynecol. 2006)

Ve en ama en önemli nokta çok önemli bir sebep (ki burada kanser oluyor) yumurtalığınızın veya kızınızın yumurtalığının alınmasına izin vermeyin lütfen! Şüpheli kitleler varsa bu durumda ameliyathanede mutlaka bir patolog bulunmalı ve zaten ameliyata sanki kötü huylu çıkacakmış gibi başlanılmalıdır. Patolog “frozen section” yaptıktan sonra yani kitlenin selim mi yoksa habis mi olduğunu söyledikten sonra sonuca göre ameliyata devam edilmelidir. En son söyleyeceklerimi şimdiden söyledim ama sanırım onca bilgiyi okusanızda konunun en can alıcı noktası burası!

Aşağıda ergen hastada görülen farklı kistik yapıları görüyorsunuz. Bu kistler hakkında detaylı bilgileri sitenin farklı başlıkları altında da bulabilirsiniz ama burada en azından kısa kısa özet bigiler edineceksiniz. Bu bilgileri sizlere açıkçası daha önce konu iel ilgili yaptığım konuşmalara ait slaytlarda aktarmaya çalışacağım.

1.Genç Kızlarda Basit Ve Fonksiyonel Kistler:

Bu kistler her adet döngüsü sırasında gelişen ve içinde yumurta (ovum) içeren follikülün yırtılmaması yani ovülasyonun (yumurtlamanın) olmaması sonucu gelişen içi sıvı dolu kistlerdir. Çok büyümeleri halinde idrar yapmada güçlük kasıklarda ağrı gibi belirtiler verebilirler. Kistin içeriği hormon içerdiği için sıklıkla adet düzensizliğine sebep olur.

Paraovaryen kistler ise tubanın epitel dokusundan kaynaklanan, yumurtalık ile alakalı olmayan ama yumurtalığın tam yanında olduğu için sıklıkla yumurtalık kisti olarak değerlendirilen kistlerdir.

Aşağıdaki slaytta bu kistlerin belirtileri ve tedavi seçeneklerinin özetini görüyorsunuz.

Genç kızlarda basit yumurtalık kistleri ve paraovaryen kistlerin tedavisi

Basit yumurtalık kistlerinin boyutları 8-10 cm’i geçmeden (dikkatli okuyun 10 santim) dokunmamak gerekir. Zira 3-6 ayda kendi kendine geriler. Gerilemiyorsa veya şiddetli ağrı gibi belirtiler varsa  laparoskopik cerrahi (kapalı ameliyat) ile alınması gerekir. Dikkat edin yumurtalık asla alınmaz!!

Yumurtalık kistlerinin tedavisinde doğum kontrol haplarını jinekologlar olarak hepimiz veriyoruz ama akademik olarak etkisi olmadığı gösterilmiştir.(Grimes DA ve ark. Oral contraceptives for functional ovarian cysts. Cochrane Database of Systematic Reviews 2011, Issue 9. Art. No.: CD006134. DOI: 10.1002/14651858.CD006134.pub4)

Paraovaryan Kistlerin tedavisinde cerrahi şarttır. Zira asla kendileri gerilemezler. Burada da laparoskopik cerrahi yapılması gerekir. Dikkat edilmesi gereken hastanın tubasına (tüpe) zarar vermemektir. Cerrahisi kolay gibi görünse de, bazen çok zorlanılabilir.

2.Kanamalı Yumurtalık Kisti, Corpus Luteum Hemorajicum (Korpus Luteum Hemorajikum)

Ailelerin korkulu rüyası, karın içine kanayan basit kistlerdir. Bunlar aslında yukarıda bahsettiğim basit kistlerdir ama yırtıldıklarında bazen cidarlarındaki damarlar aşırı kanar ve hastada şiddetli karın ağrısı ile seyreden klinik tablo ile karşılaşılır. Önemli olan acil apar topar ameliyat yapılmamasıdır. Sıklıkla bu kanama kendiş kendini sınırlandırır. Genç kızı gereksiz yere ameliyat etmemek gerekir zira her cerrahi kapalıda olsa karın içinde yapışıklık yapma potansiyeli taşır. Aileler sıklıkla “peki karın içindeki bu kan ne olacak” derler. Açıkçası vücut bunu emerek temizler. Hastanın kan değerleri düşüyorsa, hematokrit veya hemoglobin değerleri düşüyorsa bu durumda laparoskopik ameliyatla müdahale edilir. Asla yumurtalık alınmaz ve kanamanın durması için aşırı derecede yakılmamalıdır yumurtalık.

3. Genç Kızlarda Endometrioma

Genç kızlarda endometrioma nispeten sık görülen ama yönetimi son derece farklı olabilen durumdur. Endometrioma/endometriozis rahimiçi dokunun (endometrium dokusunun) rahim dışına, burada yumurtalığa yerleşmesi durumudur. Konu çok geniş olduğu için önemli noktaların altını çizelim. Endometriozis veya endometrioması olan genç kızda hedef (hatta yetişkin hastalar içinde) olabilecek en az cerrahi ile hastanın şikayetlerine odaklı tedaviyi düzenlemektir. Endometriozis kronik bir rahatsızlıktır. Gerektiğinde çekinmeden ve agresif cerrahi yapılması gerekir ama bu noktaya ne kadar geç gelinirse o kadar iyidir. Zira her cerrahi hastanın ilerideki doğurganlığı üzerinde olumsuz etki yapacaktır. Ameliyat yapmaksızın hastayı yönetmek amacıyla doğum kontrol hapları ve nonsteroid antiinflamatuar grubundaki ağrı kesiciler kullanılabilir.

[/optinlocker]

4. Over Torsiyonu, Yumurtalık Dönmesi (Yumurtalığın kendi etrafında dönmesi)

Over torsiyonunun hangi sıklıkta görüldüğü ve etiyolojisi bilinmiyor. Normal adneksin (Adneks= yumurtalık+tüp) torsiyone olması son derece nadir.Diğer taraftan 5 cm. altındaki kistlere bağlı torsiyon da son derece nadir görülür. Adneks torsiyonu, yumurtalık ve tubanın kendi etrafında dönmesi her iki pedikülün (bağların) hareketli olmasından kaynaklanıyor. Önce toplar damar sonra atar damarda kan akışı durur ve nekroz dediğimiz yumurtalıktaki hücrelerin belli oranda ölümü gerçekleşir.

Geçmişte rengi iyice kararmış ve lime lime olan yumurtalıkları, adneksi doğrudan alıyorduk. Bugün temel kural torsiyone overin, kendi etrafında dönmüş yumurtalığın ASLA ama ASLA ALINMAMASI’dır. Bu son derece önemli. Ameliyat sırasında sadece yumurtalığın dönmüş kısmı düzeltilir ve normal hale geldikten sonra kendi haline bırakılır. Tüm ameliyat laparoskopik olarak yapılabilir. “Peki neden eskiden alıyordunuz da şimdi almıyorsunuz?” derseniz. 2009 yılında bir araştırma yayınlandı. Bu çalışmada yumurtalığın  rezervlerinin uzamış iskemide bile korunduğu, tam olarak toplar damarlarda tıkanmanın çok nadiren gerçekleştiği, iskemik/hemorajik siyah nekrotik görünümün gangrenden değil ama toplar damar/lenfatik stazdan kaynaklandığı gösterildi.

Adneks torsiyonu, yumurtalık dönmesine dair şüphe olması durumunda acil laparoskopi  endikasyonu vardır. Renkli Doppler incelemeden elde edilen sonuçlar yardımcı olsa da kesin tanı koydurmaz veya tedaviyi yönlendirmez. Bu nokta önemli zira dopperde kan akımı yok yumurtalığı alalım deniyor, bu son derece yanlıştır. Yumurtalığın rengi, ödemi ve büyüklüğü yumurtalık dokusundaki hasarı asla objektif olarak yansıtmaz.

 Yumurtalık eski haline getirildikten sonra kist varsa çıkartılabilir. Ameliyattan 1 ay sonra yumurtalık eski haline gelmektedir!!

 

13 Haziran 2012 tarihinde Süleyman Engin Akhan tarafından yayınlanmış ve 24 Ekim 2020 tarihinde de son güncelleme yapılmıştır.